Erfgoedbomen krijgen toekomst: 9 gemeenten tekenen charter
In aanwezigheid van vrijwilligers, gemeentebesturen en partners sloot Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen (RLVA) het Leader project “BehouT het Verleden – relaas van levend erfgoed” feestelijk af. Tijdens dit slotevent ondertekenden negen gemeenten een charter waarin ze zich engageren om het waardevolle houtig erfgoed binnen hun grenzen op te nemen in hun toekomstig beleid.
De ondertekening is een belangrijk signaal: gemeenten erkennen hiermee de landschappelijke en erfgoedwaarde van houtige elementen zoals markante bomen, hagen en houtkanten. Ze beloven de opgebouwde kennis uit de inventaris effectief te benutten als inspiratiebron en leidraad bij toekomstig groen- en omgevingsbeleid.
“Het charter is geen juridische bescherming, maar wel een duidelijke beleidsintentie,” zegt Ruben De Coninck, coördinator bij RLVA. “Gemeenten geven ermee aan dat ze erfgoedbomen en houtige relicten au sérieux nemen. Dit engagement geeft zuurstof aan het werk van tientallen vrijwilligers én aan het landschap zelf.”
Een levende geschiedenis in kaart
Het project resulteerde in de inventarisatie van 485 nieuwe elementen houtig erfgoed, verspreid over negen gemeenten: Gavere, Zottegem, Maarkedal, Herzele, Zwalm, Sint-Lievens-Houtem, Geraardsbergen, Ronse en Wortegem-Petegem. Daarnaast werden 285 items uit de bestaande inventaris van het Agentschap Onroerend Erfgoed geactualiseerd.
De inventaris is een praktisch werkinstrument, geen bescherming. Het vormt wel de basis voor herstelprojecten, beheer en beleidskeuzes. “Sommige van deze bomen hebben meer generaties meegemaakt dan wij kunnen tellen,” zegt Ignace Michaux, burgemeester van Ronse. “Het zou zonde zijn om die stille getuigen én de kennis erover te verliezen. Dit rapport helpt ons om daar als stad echt werk van te maken.”
Zichtbare resultaten in het landschap
Het project beperkte zich niet tot papier: verspreid over de regio werden 18 terreinrealisaties uitgevoerd in het kader van het LEADER-project “BehouT het Verleden – relaas van levend erfgoed.”
Van restauratiesnoei in historische boomgaarden tot het stabiliseren van een monumentale mammoetboom in Ronse, van de heraanplant van een dorpslinde in Zottegem en Zwalm tot advies en onderzoek op erfgoedbomen in Geraardsbergen en Wortegem-Petegem – overal zijn de sporen van het project zichtbaar.
Daarnaast werden samen met de Provincie Oost-Vlaanderen op 9 locaties enten en stekken genomen van erfgoedbomen, zodat hun genetisch materiaal ook in de toekomst kan bijdragen aan aanplantingen op erfgoedlocaties of als vervanging bij verlies.
Erfgoed beleven
In elke gemeente ging ook een publieksactiviteit door, telkens op maat van de lokale context. Zo werden inwoners niet alleen betrokken bij het project, maar ook uitgenodigd om het houtig erfgoed in hun eigen omgeving met nieuwe ogen te bekijken. Door verhalen te delen, plekken te (her)ontdekken en letterlijk stil te staan bij bomen met geschiedenis, groeide het draagvlak voor zorg en behoud.
Een sprekend voorbeeld is de wandeling in Ronse, uitgewerkt in samenwerking met Campus Glorieux Secundair en de dienst Archief & Erfgoed. Wat begon als een educatief traject met leerlingen groeide uit tot een volwaardige erfgoedwandeling op Erfgoeddag. De leerlingen onderzochten verschillende erfgoedbomen en vertaalden hun bevindingen in een publieksroute, die niet alleen leidde tot een verhoogde bewustwording, maar ook tot een betere toeristische ontsluiting én concrete herstelmaatregelen aan bomen in de stad. Voor die verwevenheid van educatie, beleving en beleid werd de wandeling bekroond met de Provinciale Erfgoedprijs.
“Het project verbindt kennis en beleving, mensen en bomen, verleden en toekomst” aldus projectverantwoordelijke Annelies Schepens van RLVA “Het toont hoe erfgoededucatie niet alleen tot inzichten leidt, maar ook tastbare resultaten oplevert. Het is pas door erfgoed te beleven en te gebruiken dat het betekenis krijgt voor vandaag én morgen .”